“ผมร่วง” เป็นปัญหาที่หลายคนกังวล บางครั้งอาจเป็นเรื่องชั่วคราว แต่ในบางกรณีอาจสะท้อนถึงภาวะสุขภาพหรือความไม่สมดุลในร่างกาย บทความนี้จะช่วยให้คุณเข้าใจ วงจรชีวิตเส้นผม สาเหตุที่พบบ่อยของผมร่วง และ วิธีรับมืออย่างมีหลักการเพื่อช่วยให้คุณสามารถดูแลเส้นผมของตัวเองได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ผมร่วงคืออะไร? ผมร่วงแค่ไหนถึงเป็นเรื่องผิดปกติ
เส้นผมของเราไม่ได้งอกยาวไปเรื่อยๆ แต่มีวงจรชีวิตของตัวเอง ซึ่งเป็นกุญแจสำคัญในการทำความเข้าใจปัญหาผมร่วง
วงจรชีวิตของเส้นผม (The 3 Phases of Hair Growth)
สิ่งสำคัญคือต้องเข้าใจ วงจรชีวิตของเส้นผม (Hair Growth Cycle) ซึ่งประกอบด้วยระยะ
Anagen (เจริญ) → Catagen (เปลี่ยนแปลง) → Telogen (พัก) → Exogen (หลุด)
“ผมร่วง” แบบไหนถึงเรียกว่าปกติ?
ปกติแล้วผมจะร่วงประมาณ 50-100 เส้นต่อวัน ซึ่งส่วนใหญ่คือผมที่หมดอายุขัยในระยะพัก (Telogen) ซึ่งจะหลุดออกเป็นประจำ
ผมร่วงที่ผิดปกติ คือภาวะที่ “วงจรผมถูกรบกวน” หรือ “วงจะผมไม่สมดุล” ทำให้มีเส้นผมจำนวนมากถูกผลักเข้าสู่ระยะพัก (Telogen) เร็วกว่าปกติและพร้อมใจกันหลุดร่วง หรือเมื่อรากผมถูกทำลายโดยตรง
ประเภทของผมร่วง
ภาวะผมร่วงเฉียบพลัน (Telogen Effluvium)
ผมร่วงเยอะมาก ผมร่วงทั่วหนังศีรษะที่คนส่วนใหญ่เจอ เป็นภาวะที่ร่างกายเจอ “cú sốc” (Trigger) บางอย่าง เช่น เหตุการณ์เครียด ร่างกายป่วย หรือการเปลี่ยนแปลงฮอร์โมน ทำให้เส้นผมจำนวนมากถูก “ผลัก” เข้าสู่ระยะพักพร้อมๆ กัน และจะร่วงออกมาในอีก 2-3 เดือนต่อมา ตัวกระตุ้น (Triggers) ที่พบบ่อย มีดังนี้
- ความเครียดรุนแรง: การสูญเสีย ปัญหาการเงิน หรือ ความกดดันจากการทำงาน
- การเปลี่ยนแปลงฮอร์โมน: ผมร่วงหลังคลอด คือตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดของภาวะนี้
- การเจ็บป่วย: การมีไข้สูง การติดเชื้อรุนแรง (เช่น โควิด-19) หรือการผ่าตัดใหญ่
- การลดน้ำหนักอย่างรวดเร็ว: ทำให้ร่างกายขาดสารอาหารชั่วขณะ
ผมร่วงจากพันธุกรรมและฮอร์โมน (Androgenetic Alopecia)
ผมร่วงจากพันธุกรรมที่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนเพศชาย (Androgens) ซึ่งผมจะบางเป็นลักษณะเฉพาะ สามารถเกิดขึ้นได้ทั้งในผู้ชายและผู้หญิง
- ในผู้ชาย: ผมเริ่มบางจากบริเวณขมับหรือกลางศีรษะ (หัวล้านรูปตัว M)
- ในผู้หญิง: ผมจะบางลงบริเวณกลางแสกผม ทำให้เห็นหนังศีรษะชัดขึ้น
ผมร่วงจากการขาดสารอาหาร (Nutritional Deficiencies)
เส้นผมก็เหมือนส่วนอื่นๆ ของร่างกายที่ต้องการ “วัตถุดิบ” ในการสร้าง เมื่อร่างกายขาดสารอาหารที่จำเป็น การสร้างเส้นผมก็จะได้รับผลกระทบโดยตรง สารอาหารที่สำคัญมีตามนี้
- ธาตุเหล็ก (Iron) – การขาดธาตุเหล็กเป็นสาเหตุผมร่วงที่พบบ่อยมากในผู้หญิงวัยมีประจำเดือน
- สังกะสี (Zinc)
- ไบโอติน (Biotin)
- วิตามินดี (Vitamin D)
- โปรตีน (Protein) – เพราะเส้นผมของเราสร้างมาจากโปรตีนที่ชื่อว่าเคราติน
หากต้องการเรียนรู้เกี่ยวกับอาหารที่บำรุงผม สามารถไปอ่านต่อได้ที่ Checklist อาหารบำรุงผม
ผมร่วงจากยา หรือภาวะเจ็บป่วย (Medical Conditions)
ยาบางตัว อาจทำให้ผมเข้าสู่ระยะพักเร็วขึ้น (Anagen Effluvium) หรือ บางครั้งผมร่วงอาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคอื่นที่ซ่อนอยู่ เช่น
- โรคเกี่ยวกับไทรอยด์: ทั้งภาวะไทรอยด์ทำงานเกิน (Hyperthyroidism) และไทรอยด์ทำงานต่ำ (Hypothyroidism)
- โรคผมร่วงเป็นหย่อม (Alopecia Areata): เป็นโรคที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเข้าใจผิดและเข้าไปโจมตีรากผมตัวเอง ทำให้เกิดผมร่วงเป็นหย่อมๆ
- โรคผิวหนังที่หนังศีรษะ: เช่น การติดเชื้อรา หรือโรคสะเก็ดเงิน
พฤติกรรมการใช้ชีวิตและการทำร้ายเส้นผม (Lifestyle & Traction Alopecia)
ผมร่วงที่เกิดจากการกระทำของเราเอง ซึ่งสามารถป้องกันและแก้ไขได้ เช่น
- การรวบผมแน่นเกินไป (Traction Alopecia): การมัดผมหางม้า ถักเปีย ต่อผมแน่นเกินไปหรือเกล้าผมที่ดึงรั้งรากผมเป็นเวลานานๆ
- การใช้ความร้อนและสารเคมีรุนแรง: การฟอกสี ยืด หรือ ดัดผมบ่อยครั้งโดยไม่มีการบำรุงที่เพียงพอ ทำให้เส้นผมเปราะขาดจากกลางเส้น ไม่ได้ร่วงจากราก
วิธีรับมือกับผมร่วงอย่างเข้าใจ
1 – สังเกตและหาสาเหตุ
ลองย้อนกลับไปในช่วง 2-3 เดือนที่ผ่านมาว่ามีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นกับคุณหรือไม่? (เครียด ป่วย คลอดลูก หรือ เปลี่ยนยา) เพื่อช่วยระบุประเภทของผมร่วงเบื้องต้น
2 – ปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์
- 🍎 อาหาร: เน้นทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ โดยเฉพาะโปรตีน (เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่ว) ผักใบเขียว (ธาตุเหล็ก) และธัญพืช
- 🌿 การจัดการความเครียด: ให้ความสำคัญกับการนอนหลับให้เพียงพอ หาเวลาออกกำลังกาย หรือทำกิจกรรมที่ช่วยให้ผ่อนคลาย
- 🧴 การดูแลเส้นผม: เปลี่ยนมาใช้ผลิตภัณฑ์ที่อ่อนโยนต่อหนังศีรษะ ลดการใช้ความร้อน หลีกเลี่ยงการมัดผมที่แน่นเกินไป
3 – การดูแลเฉพาะทาง
💆🏻♀️ ทรีตเมนต์กระตุ้นหนังศีรษะ: การทำสปาผมเพื่อดีท็อกซ์และกระตุ้นการไหลเวียนโลหิต หรือการใช้เซรั่มบำรุงรากผม ให้รากผมแข็งแรง
4 – เมื่อไหร่ที่ควรไปพบแพทย์?
- เมื่อผมร่วงเยอะมาก (มากกว่า 100 เส้นต่อวัน) อย่างต่อเนื่องเกิน 3-6 เดือน โดยไม่ดีขึ้น
- เมื่อผมร่วงเป็นหย่อมๆ หรือเห็นหนังศีรษะเป็นวงกลม
- เมื่อมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น คัน แดง เจ็บหนังศีรษะ หรือรู้สึกเหนื่อยอ่อนเพลียผิดปกติ
- ผมร่วงร่วมกับอาการผิดปกติของฮอร์โมน เช่น ประจำเดือนไม่ปกติ
- ผมร่วงร่วมกับการเจ็บป่วยหรือใช้ยา
ทางเลือกการรักษาทางการแพทย์
- Minoxidil / Finasteride: ยาที่ได้รับการรับรองสำหรับผมร่วงแบบกรรมพันธุ์
- Low-Level Laser Therapy (LLLT): ใช้แสงเลเซอร์กระตุ้นรากผม
- PRP / Stem Cell Therapy: ฉีดเลือดตัวเองหรือเซลล์ต้นกำเนิดเพื่อกระตุ้นการงอก
- Hair Transplant: ย้ายรากผมจากจุดที่มีมาปลูกในจุดที่บาง
ผมร่วงมีสาเหตุหลากหลาย — ทั้งกรรมพันธุ์ ฮอร์โมน ความเครียด โภชนาการ พฤติกรรม และโรคภายใน การรับมืออย่างถูกวิธีคือการเข้าใจต้นเหตุ ปรับพฤติกรรมเสริมสารอาหาร เลือกผลิตภัณฑ์ที่เหมาะสม และเมื่อมีสัญญาณรุนแรง ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
แหล่งอ้างอิง
- Asghar, F., Shamim, N., Farooque, U., Sheikh, H., & Aqeel, R. (2020). Telogen Effluvium: A Review of the Literature. Cureus. doi: 10.7759/cureus.8320
- Almohanna, H. M., Ahmed, A. A., Tsatalis, J. P., & Tosti, A. (2019). The Role of Vitamins and Minerals in Hair Loss: A Review. Dermatology and therapy. doi: 10.1007/s13555-018-0278-6
- American Academy of Dermatology Association. (n.d.). Hair loss: Who gets and causes. Retrieved from https://www.aad.org/public/diseases/hair-loss/causes/18-causes
